Friglerin Gizemli Uygarlığı / The Mysterious Civilization of the Phrygians

296 s, renkli resimler, çift dilli, Türkçe / İngilizce

Frigler, Orta Anadolu’da (Ankara / Polatlı) Hititlerden sonra kurulup kısa sürede yayılıp güçlenen, ilginç bir uygarlık. Gerek sanat eserleri gerekse dini inanışlarında kendilerinden önceki uygarlıkların izini taşıyan Frigler, sonraki uygarlıklara esin kaynağı oldular. Büyük İskender, ünlü Gordion Düğümünü bir kılıç darbesiyle çözerek dünyanın fetih biletini sanki Frigler’den almış ve fetihlerine hızla devam etmişti. Daha sonraki dönemlerde ise Romalılar, krallıklarını tehdit eden Kartacalı Hannibal’a karşı yapılan savaşı kazanabilmek için Frig Ana Tanrıçası Magna Matar (Kybele)’ın, Sivrihisar/ Pessinus (Ballıhisar)da bulunan kült merkezinden göktaşı şeklindeki idolünü Roma’ya götürmüşler ve ana tanrıçadan yardım dilemişler ve tarihteki en büyük düşmanına karşı Roma, tanrıça Kybele sayesinde büyük bir zafer kazanıyor.

Yunan mitolojisine “Eşek Kulaklı Midas” olarak konu olan Frig Kralı Midas’ın, efsanede her tuttuğunu altın yapması kuşkusuz Frig zenginliğinin bir göstergesi. Günümüzde de yapılan bir iyilik karşısında söylenen “Tuttuğun altın olsun” deyimi bu efsaneden türemiştir. Tanrı Dionysos kendisine iyilik yapan Kral Midas’ı bu sözle ödüllendirmiş, Midas’ın öyküsü kulaktan kulağa yayılarak bugüne kadar gelmiştir. Midas’ın efsaneleri bununla sınırlı değildir. Apollon ve Marsyas arasındaki dünyanın ilk müzik yarışmasında Midas jüri olarak görev almıştır. Ancak yarışma hem Midas’a hem de a felaket getirmiştir. Tanrı Apollon, Marsyas’ın tarafını tutan Midas’ın kulaklarını eşek kulağı yaparak cezalandırmış, Marsyas ise bir ağaca asılarak derisi yüzülmüştür.

Efsanelerin ötesinde Frig halkı pek çok ilke imza atmıştır. Örneğin Frigler dünyada ilk mozaik yapıp mimaride kullanan bir uygarlıktır. Sakarya Nehri’nin çakıl taşlarını kullanarak yaptıkları mozaikler Yunan ve Roma’nın göz kamaştırıcı eserlerine esin kaynağı olmuştur. Altın sim işlemeciliği, fibula (çengelli iğne); flüt ve yığma mezar dediğimiz “tümülüsler” de ilk kez Friglerce kullanılmıştır.

Bugüne kadar Midas’ın mezarı olarak bildiğimiz Polatlı/Gordion (Yassıhöyük)daki Frig tümülüsünün içindeki mezarın Midas’a değil, belli büyükbabası ya da babasına ait olduğu bu sergide gündeme getiriliyor.

Bugünün Frigya’sı
Frig eserlerini, barındıran Eskişehir, Afyonkarahisar ve Kütahya arasındaki üçgen, dünyanın en önemli açıkhava müzelerinden biridir. Frig Vadisi; görkemli kaya anıtları, mezar odaları, tapınakları ile geçmişe tanıklık etmekte, Midas’ın özgür ve bohem halkının kaya anıtlarına yansıyan ruhunu hissettirmektedir. Yıllardır sürdürülen arkeolojik kazı çalışmaları sonucu ortaya çıkarılan Frig eserleri Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesine getirildi, belki de dünyanın en güzel en önemli ve grift ahşap tasarımı olan Frig masası ve mobilyaları bugünün endüstri ve sanat tasarımcıları tarafından mutlaka görülmesi gerekli eserler.

En önemli Frig Yerleşim alanları olan Eskişehir, Afyonkarahisar, Kütahya, Burdur ve Kütahya’da müzeler açılmasıyla birlikte bölgede yapılan kazılardan çıkarılan eserler bu müzelerde toplandı. Geçtiğimiz yıllarda Friglerin başkenti Gordion’da Büyük Tümülüs’ün hemen karşına Gordion Arkeoloji Müzesi inşa edildi. Burada hem yerleşme yerinde hem de tümülüslerde sürdürülen kazılarda gün ışığına çıkartılan Yassıhöyük ve yakın çevresinin yerleşim tarihine ışık tutan, çoğu Frig eserlerinden meydana gelen çok güzel buluntular sergilemektedir .

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün işbirliği ve himayesinde açılan “Frigya” sergisinin bilimsel danışmanlığını Eskişehir Anadolu Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Taciser Sivas yapıyor. Şennur Şentürk’ün koordinatörlüğünde hazırlanan sergiye kapsamlı bir sergi kitabı da eşlik ediyor. Projeye ve hazırlanan kitaba, Gordion (Yassıhöyük) Projesi başkanı Prof. Dr. Kenneth Sams, Gordion kazısı başkanı Prof. Dr. Mary Voight, Gordion kazı ekibinde yer alan ve Frig uygarlığının çeşitli konularında uzmanlaşmış olan Prof. Dr. Lynn E. Roller, Prof. Dr. Elisabeth Simpson, Dr. Oscar White Muscarella, Dr. Matt Glenndinig, Dr. Robert Henrickson, Kerkenes kazısı başkanı Dr. Geoffrey ve Francoise Summers, Boğazköy kazı ekibinden Dr. Hermann Genz, Frig dili ve yazısı üzerine yaptığı çalışmalarıyla ünlü dilbilimci Prof. Dr. Claude Brixhe, Prof. Dr. Thomas Drew-Bear, Frig sanatının Anadoluluğu üzerine değerli çalışmalar yapan Prof. Dr. Fahri Işık, Frig kaya anıtları ve Frig yayılım alanı üzerine çalışmalarına devam eden Dr. Taciser Sivas v e Dr. Hakan Sivas, Ankara’daki Frig Tümülüs kazıları üzerine Prof. Dr. Numan Tuna, Dağlık Frigya Bölgesi’ndeki Frig araştırmalarının tarihçesi üzerinde çalışan Dr. Dietrich Berndt bilimsel yazılarıyla destek verdiler.