Balkanlar'da Tanzimat. Midhat Paşa'nın Tuna Vilâyeti Valiliği 1864-1868 2O8

Tanzimat reformları ilk olarak devletin merkezine odaklanmış, ancak 1860'lı yıllarda taşraya uygulanmaya başlanmıştı. Bu süreçte milliyetçi hareketlerin doruk noktasına ulaştığı, sayıları gittikçe artan muhacirlerin büyük bir sorun haline geldiği ve farklı dini ve etnik gruplar arasında gerginliğin yaşandığı Tuna bölgesine öncelik verilmişti. Yenilikler bu pilot bölgede uygulanacak ve başarılı olması halinde diğer vilayetlere de taşınacaktı. Midhat Paşa ise Osmanlı Devleti'ndeki bu yeni zihniyeti temsil eden bir vali olarak bu görevi üstlenmişti. Rusya'nın sistematik olarak yürüttüğü Panslavist politikalara karşı bir önlem olarak da düşünülen bu reformlar, Tuna bölgesini Midhat Paşa ile İstanbul'da bulanan Rus Büyükelçi N.P. İgnatiew arasında adeta bir satranç tahtası haline getirmişti. Bu konu Rus, Bulgar, Türk ve Batılı tarihçiler tarafından farklı yönlerine vurgu yapılarak değişik şekillerde ele alınmıştır. Mesela, Türk tarih yazıcılığında büyük bir başarı olarak gösterilen yol-köprü projesi, Rus ve Bulgar araştırmacılar halkın üzerine yüklenen haksız bir işgücü, Batılı akademisyenler ise Osmanlı Devleti'ndeki modernleşme hareketinin bir parçası olarak aktarmaktadır. Balkanlar'da Tanzimat: Midhat Paşa'nın Tuna Vilayeti Valiliği 1864-1868 ise bu farklı bakış açılarını sunarak, ilgili arşiv belgeleri ışığında konuyu analiz etmektedir.

150 s, Türkçe.

ÖNSÖZ

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM - 19. YÜZYILDA BALKANLAR

• Tanzimat-ı Hayriye ve Balkanlar'da Algılanışı
• 19. Yüzyılda Bulgarların Millî Uyanışı
• Midhat Paşa'nın Niş Vilâyeti Valiliğinden Önceki Hayatı ve Kariyeri 
• Midhat Paşa'nın Niş Valiliği (1861-1864)

İKİNCİ BÖLÜM - ARAZİ VE NÜFUS

• Arazi ve Coğrafî Özellikler
• Bölgenin Osmanlılar Tarafından Fethi ve İmparatorluktaki Jeopolitik Önemi
• Etnik ve Dinî Yapı

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM - TUNA VİLÂYETİNİN KURULUŞU VE REFORMLAR

• Tuna Vilâyeti'nin Kuruluşu
• 1864 Reformlarının İdeolojik Temelleri ve Reformcu Kadrolar
• İdarî Yapı
  • Liva, Kaza, Nahiye ve Karye İdaresi
  • Seçim Sistemi
• Ekonomik Reformlar
  • Menafi Sandıkları - Memleket Sandıkları 
• Ulaşımın Geliştirilmesi
• Telgraf Hatlarının Kurulması
• Eğitim Reformları
• Matbaa ve Tuna Gazetesi
• İhtilal Hareketleri: Eşkıyalar, Çeteler ve Komitalar
• Karakollar
• Tatar ve Çerkez Muhacirler Sorunu

SONUÇ

KAYNAKÇA

EKLER

• EK 1 - Tuna Vilâyetini Oluşturan Yedi Merkez (1864)
• EK 2 - Tuna Vilâyetinin İdarî Birimleri
• EK 3 - 1864 ve 1868 Yılları Arasında Tuna Vilâyetinde Yaptırılan Yollar
• EK 4 - Etnik ve Dinî Grupların Şehir Nüfuslarına Oranı (1866)
• EK 5 - Toplam Nüfus
• EK 6 - Türkiye'nin Mazisi ve İstikbali
• EK 7 - Telgraf Hatlarının Çekilmesi